A FOLLA
Ao chegar o outono
desprendeuse da árbore
que a ataba, e sen máis,
Botouse mundo adiante.
(Manuel María)
O día de Noiteboa, pola mañá, recibimos aviso dun falecemento; quixen acompañar, uns intres, á familia do finado e expresarlle as nosas condolencias, motivo polo cal me despracei ata o tanatorio, sito no Concello de A Lama.
Dende Marín, localidade na que resido, tiven de cruzar o Concello de Pontevedra, deixando a Boa Vila á esquerda, ascender pola parroquia de Marcón ata a Reigosa, dexergando o Polígono industrial á miña dereita, para decontado atoparme por terras do Concello de Pontecaldelas; alí, montes e árbores queimadas dos pasados incendios e xa na capital municipal cruzar a ponte sobre o Verdugo, no mesmo centro da Vila, e, co río algo máis medrado logo das últimas achegas da borrasca Ana, que comezou a mitigar os efectos da prolongada seca, estival e outonal, nestas terras.
Saíndo desta Vila, logo de deixar á miña esquerda unha gasolineira, tentoume o demo, en tan asollada mañá, de coller unha estrada, que percorre esta ladeira de xeito paralelo, máis ou menos próxima, ao río Verdugo e que me achegaría ao mesmo centro de A Lama. Enseguida me decatei do meu erro: zona totalmente sombriza, moi xeada, apenas se albiscaba algunha rodeira de vehículo que esa mañá a transitara. Reducín a velocidade... "No hai atallo sen traballo" e con moito tino, dispúxenme a avanzar con moita cautela por entre aquelas carballeiras e outros arbustos, de maior ou menor tamaño, -xestas, codesos, fentos, silveiras, toxos...-, que amosaban unha estrada cuberta de follas cunhas vistosas cores, onde a gama de ocres se mesturaba coa xeada e facían do lugar algo prodixioso, fantástico, mais tamén perigoso.
Con celeridade, aínda que, tomando as máximas precaucións na condución, afloraron, no meu maxín, aqueles outonos da infancia na aldea natal, percorrendo as carballeiras: da Xesta, da Chan do muíño, de Fonteverde ou dos Agros, por citar algunhas, cunha diminuta saqueta con baraza, para recoller bugallos, que servirían para xogar ás bólas que complementaban ás de barro. As de cristal, aceiro ou chinas estaban por chegar. Tamén recolliamos carrabouxos, aos que atravesados por un eixe, e cunhas palas sobre as que se orientaba a auga da presa, servían para enredo, denominándoos muíños. Matinaba nestas miudezas, circulando devagar, case sen ruído do motor, por aquela estreira de follaxe, cando albisco unha arcea, na gabia, que peteiro longo, meu amigo!, inmóbil, case camuflada. Instintivamente freei en seco o Ford, intre que aproveitou para, tras unha carreiriña moi curta, saír voando por entre as carballizas, e, nun tris, desaparecer. Foi un intre máxico, único, levaba moitos anos sen ver unha arcea, dende os meus tempos de cazador e causoume unha ledicia engaiolante saber que aínda recibimos algunha todos os invernos por estas latitudes; lembrei, nese momento, os últimos perdigueiros da casa: A Pinta, o Trust, o Campión..., e avolto nestes recordos atopeime aparcando a carón do tanatorio.
O regreso fíxeno por Caritel, mellor estrada, mais non apartaba de min o espectáculo da folla de carballo tapizando a estrada, nin a figura da arcea rebuscando naquela estreira húmida, xeada e sombriza na procura dalgún verme. Acordeime de cando nos outonos, se varría a folla dos campos, e se facían as présas para conducir a auga e poder lavar a xeada e o lazo que os invernos nos traían, xunto co frío, sabañóns, molladuras camiño da escola ou na procura do gando, mans sen tentos...
Cando regresei ao fogar fun ler un poema de Manuel María, do seu libro, Oráculos para cabaliños do demo (1986), titulado, "biografía dunha folla", que forma parte dunha serie de poemas del, presentados nun porta-poemas, ornado cunha folla de carballo recollida pola súa dona, Saleta Goi, na carballeira de Santa Isabel nas beiras do Miño, preto da súa Casa natal en Outeiro de Rei, da que tanto gustaba de visitar Manuel. Recibín este galano, tras unha charla aos alumnos do "CEIP. A Laxe" de Marín en 2016, ano que se lle adicaron As Letras Galegas. Coa derradeira estrofa do poema "Biografía dunha folla" encabecei este escrito, lembrando que tamén os humanos logo dun tempo xunguidos á árbore familiar , botámonos polo mundo adiante para xerar novas follas que agardarán o seu tempo de partida.
Por certo, cando visitei a Casa-Museo, da fundación de Estudos galegos Manuel María, ao pouco da súa inauguración, quedoume atrás a carballeira de Santa Isabel, procurarei que sexa polo outono a miña visita, quizais traia algunha folla de carballo, xa vos contarei...
24/12/2017